Drugi wtorek miesiąca oznacza spotkanie w ZUO Na Zapiecku. Tym razem gościem Barbary Schroeder będzie Andrzej Szmal.

Kim jest Andrzej Szmal? Zanim przyjdziecie na wtorkowe spotkanie w ZUO Na Zapiecku, przeczytajcie, co o bohaterze spotkania pisze Andrzej Haegenbarth.

„Kraina wyciszenia i kontemplacji
Tą krainą realną i poniekąd mityczną jest dla bohatera niniejszego tekstu Andrzeja Szmala, Laponia, znajdująca się na północnych krańcach Szwecji. Fotografik szczególnie upodobał sobie Muddus, który nazywa ojczyzną swej duszy.

Dlaczego piszę akurat o nim? Ponieważ po pierwsze – lubię znajdować i prezentować utalentowanych artystów, nieznanych szerokiej publiczności, którzy ze względu na jakość swojego dorobku jak najbardziej zasługują na popularyzację. A po wtóre – wymieniony fotograf, poeta i śpiewak, choć jest rodowitym poznaniakiem, żyje i tworzy za kołem podbiegunowym już ponad dwadzieścia lat. Przemierzył więc interesujące go miejsca naturalnego krajobrazu „cudem niemal - jak mówi - zachowane przed wszechogarniającym potopem cywilizacji technicznej” we wszystkich porach roku, wzdłuż i wszerz. Wykonał tysiące zdjęć, autonomicznych i do diaporam, prezentowanych z muzyką Mozarta, Pärta, Enyi, Garbarka...oraz napisał wiele wierszy, poetyckich listów i opowiadań. Dobrze więc wie o czym pisze, umie patrzeć, jest interesującą osobowością, dlatego jego prace są czymś więcej niż dokumentacją krajobrazów i rejestracją sytuacji przyrodniczych - mają walory artystyczne; wykraczają poza codzienność.

Pytany dlaczego upodobał sobie nieskalaną przyrodę z północy Szwecji, odpowiada: „Tylko w takich miejscach, arkach porządku natury, odczuwam niekiedy spokój płynący z pogodnej akceptacji otoczenia, radość czytania krajobrazu, gdzie wszystko jest na swoim miejscu, wszystko na niebie i ziemi takie, jakie MA być”. Tam fascynuje go czystość pejzażu, wyrazistość nieba, światło i urzekające zmiany pór roku. Niewątpliwie brak cywilizacyjnego szumu, naturalne otoczenie, cisza i spokój sprzyjają refleksji a nawet uzdrowieniu duszy. W takim otoczeniu myśli się o sprawach istotnych – o sobie jako istocie ludzkiej, postrzeganiu widzialnego świata i relacjach z Bogiem czy Kosmosem.

Prace Szmala nasycone jego osobowością sytuują się między obiektywnością a subiektywnością; są zapisem bezpośrednim, „chwytają” krajobrazy w określonym czasie, ale poprzez zawarte w nich emocje i sugestie wywołują u odbiorcy ciągi myślowe trudno wyrażalne środkami językowo-pojęciowymi. Gdy obrazy zyskują transcendentalne odniesienie pierwszoplanowa w początkowym oglądzie natura staje się jedynie pretekstem do snucia własnych refleksji, zależnych od osobistych doświadczeń i wiedzy oglądającego.

Na taki odbiór prac poznańsko-lapońskiego artysty, wykraczający poza powierzchnię zjawisk, moim zdaniem, mają wpływ dwa czynniki. Uduchowiona, poetycka natura artysty sprawiająca, że wybiera dany motyw, o takiej a nie innej porze dnia i roku. Do tego dochodzi punkt widzenia, sposób kadrowania itp. A drugi czynnik wzmacniający pierwszy to antynomia fotografii, którą dobrze opisał Roland Barthes, że jest ona niby wiernym zapisem rzeczywistości a równocześnie nim nie jest. A zatem z jednej strony bezinteresowna obiektywność a z drugiej – zapis konwencji, sposób widzenia świata, moda, decydująca o tym co się wybiera i jak pokazuje.

Akurat w przypadku Szmala najistotniejsze są osobiste upodobania i preferencje. Lubi słoneczne, letnie noce. Ale jego zdaniem najciekawszy jest grudzień.

Wybiera światło „czasu ciemności”, co pięknie wyraził w „Liście lodowym”, będącym polemiką z „więźniami elektryczności” i sztuczną jasnością przesłaniającą świat realny. „W imię Waszego światła – pisze poeta - zniszczycie mój świat, świat w którym wśród świetlistej polarnej nocy wciąż stoją stare, milczące, mądre drzewa. Świat nieskalanego piękna śnieżnych pustkowi, które słoneczne czerwcowe noce zamieniają w kwietne ogrody. Bo Wasze światło czyni Was ślepymi na prawdziwe piękno. Bo już prawie nie widzicie rzeczywistości poza jasnymi, płaskimi ekranami, 42-calowymi potiomkinowskimi kulisami na tle których toczy się Wasze, coraz bardziej jałowe w ultrafiolecie, życie”.

W tym miejscu warto wspomnieć, że jego wyrafinowane i sugestywne fotografie są tożsame z jego poglądami i równie naturalne jak życie, które wiedzie wśród natury. Używa aparatu, ostatnio już cyfrowego, ale bez filtrów i późniejszego - oprócz drobnych retuszów - przetwarzania w komputerze. Zapytany po co fotografuje? Odpowiedział, że nie czyni tego ani dla kariery, ani dla wystaw, ale dla paru przyjaciół, z którymi jak chlebem, chce się podzielić tym światem.

Oglądając jego prace warto zwrócić uwagę na ewokowany nastrój, subtelne walory świetlno-kolorystyczne, efekt optyczny halo, a zwłaszcza na zjawisko lustrzanego odbicia realnego świata i nieba. Niezwykły klimat mają na przykład fotogramy artysty, na których zostały przedstawione zimowe krajobrazy z Parku Narodowego Muddus w północnej Szwecji, wykonane za kołem podbiegunowym. Nośna znaczeniowo wydaje się praca z efektem optycznym halo i grupą drzew na pierwszym planie, rzucających długie cienie. Zarys pierścienia na niebie, poboczne słońca, usytuowanie drzew i niesamowity nastrój przywodzą na myśl Golgotę z ukrzyżowanym na niej Chrystusem w otoczeniu dwóch łotrów.
Niezwykle fascynujące są również magiczne obrazy z odbitym niebem, w których fikcja przeważa nad realnością. Aktywizują one wyobraźnię, skłaniając widza do snucia fantastycznych opowieści m.in. o kamiennych ptakach przemierzających niebiosa. Oprócz walorów poetyckich prace artysty mają również odniesienia filozoficzne, przykładowo „lustrzane” skłaniają do rozmyślań o dwoistości, rozdwojeniu, tezie i antytezie.

Generalnie trzeba powiedzieć, że pejzaże Szmala, będące zapisem świata północy Europy, odwołują się do elementarnych, archetypicznych potrzeb człowieka, budzą marzenia, odpowiadają na potrzebę ładu i piękna, dotykają czułych strun i głębokich pokładów emocji. Pomagają wznieść się ponad codzienność”.

---

Andrzej Szmal, ur. 1957 w Poznaniu, biolog, absolwent UAM. Poeta, śpiewak, fotograf. Od ćwierćwiecza zafascynowany Laponią – jej lasami, bagnami, górami, ludźmi. Przebywając tam, za kołem podbiegunowym, we wszystkich porach roku, pisze, fotografuje, żyje... Zainteresowania muzyczne i fotograficzne łączy w formie diaporamy (III miejsce na Biennale Fotografii Górskiej, Jelenia Góra 1986). Współpracuje z Galerią Renes w Poznaniu. Miał kilka wystaw indywidualnych, największą w Galerii Zak, w Poznaniu w 2006 roku. Od roku 2007, corocznie, organizuje wystawę i prezentuje swoje diaporamy w Församlingshemme, Jokkmokk (Szwecja), w ramach największego w pn. Skandynawii jarmarku zimowego.
Mieszka na północy Szwecji, głównie w Porjus w gminie Jokkmokk.

25 marca, 17.00, ZUO Na Zapiecku.
Wstęp wolny.

IW
foto archiwum własne

Dodaj komentarz:

Coraz bliżej święta

Otwarcie hali sportowo-widowiskowej Arena GORZÓW jest głównym elementem tegorocznej kampanii „Gorzów blisko świąt”. Dwudniowa impreza zaplanowana jest w dniach 9-10 ... <czytaj dalej>

Chcą nowego porozumienia paradyskiego

Prezydent Gorzowa Jacek Wójcicki, wspólnie z prezydentami Zielonej Góry Januszem Kubickim i Nowej Soli Jackiem Milewskim, jest inicjatorem i współorganizatorem ... <czytaj dalej>

Uzasadnienie inicjatywy obywatelskiej

Publikujemy UZASADNIENIE INICJATYWY OBYWATELSKIEJ na rzecz skrócenia urzędowej nazwy miasta Gorzów Wielkopolski i przywrócenia jej historycznego polskiego brzmienia – GORZÓW. WSTĘP tylko ... <czytaj dalej>

Petycja

Szanowny Panie Prezydencie, powstała petycja dotycząca likwidacji podziemnego przejścia dla pieszych przez ulicę Piłsudskiego. Ja chciałabym się przyłączyć do tej inicjatywy, ... <czytaj dalej>

«	grudzień 2023					»
P	W	Ś	C	P	S	N
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31

Wierzą, że tym razem się uda

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

):-)
Zmp <czytaj dalej>

Dobrze byłoby, urzędnicy miejscy, płacący naszą kasą, abyście przyjrzeli się dokładnie pracom na Dworcowej. Terminy gonią, piachu nie sypano <czytaj dalej>

Oba miasta stracą na kasacji województwa. Jedyny myk jest taki, że Gorzów straci dużo mniej niz Zielona Góra, bo duzo mniej z tego województwa <czytaj dalej>

Lubuskie ma być! Żeby "warszawka" wiedziała i czuła, że ma problem na terenach wcześniej wyzyskanych. ONI nie mogą ogarnąć Zachodni <czytaj dalej>

A uniwersytet nie jest lubuski, dlaczego. A do Berlina i Wiednia to mogę dojechać z ZG, a z G to do D....
Budowa lubuskości nie powiodła si� <czytaj dalej>