Spektakl naszpikowany nowoczesnÄ… technologiÄ…, z wirtualnÄ… rzeczywistoÅ›ciÄ… a w niej nie tylko aktorami w strojach niczym z futurystycznego pokazu mody, ale też awatarami wyÅ›wietlanymi na ogromnych ekranach w live streamingu z teatrami z Ukrainy, Gruzji i Grecji. TakÄ… wersjÄ™ „Nowego wspaniaÅ‚ego Å›wiata” powieÅ›ci Aldouxa Huxleya przedstawiÅ‚ w Teatrze im. J. Osterwy – wedÅ‚ug wÅ‚asnego scenariusza i reżyserii –
Krzysztof Garbaczewski.
Premiera przedstawienia zapowiadana byÅ‚a jako wydarzenie i za takie trzeba jÄ… jednak uznać, bo w rzeczy samej nie oglÄ…daliÅ›my jeszcze w Gorzowie tego typu wizji scenicznej. Spektakl wymagaÅ‚ pracy specjalistów od programowania 3D, wspomnianych awatarów czy sztuki video. A zaczÄ…Å‚ siÄ™ jeszcze, gdy widzowie zajmowali swoje miejsca, pozwalajÄ…c przeniknąć dwóm sferom – realnej i wyobrażonej-futurystycznej, w której rozgrywa siÄ™ akcja „wspaniaÅ‚ego Å›wiata”.
Najpierw jest wiÄ™c dziwnie, obco, jakby z rzeczywistoÅ›ci SF, później zaÅ› – gdy docierajÄ… do nas sÅ‚owa – wszystko ukÅ‚ada siÄ™ w skÄ…dinÄ…d znane narracje. JesteÅ›my bowiem w Å›wiecie przyszÅ‚oÅ›ci, o którym wciąż krążą mniej lub bardziej przerażajÄ…ce wyobrażenia. JesteÅ›my w czasie, którego nikt z nas nie dożyje, a który Huxley wymyÅ›liÅ‚ sobie 90 lat temu. JesteÅ›my w idealnym Å›wiecie, w którym panujÄ… okreÅ›lone reguÅ‚y, zasady zachowania i myÅ›lenia, a bogiem jest Ford, w imiÄ™ którego trwa ta szczególna cywilizacja. JesteÅ›my w antyutopii, od której dzieli nas ponad 500 lat, a której ideÄ… jest bycie – nie indywidualnoÅ›ciÄ…, ale częściÄ… ciaÅ‚a spoÅ‚ecznego. Dlatego trzeba – dla wÅ‚asnego i innych dobra – dać siÄ™ wytresować. A jeÅ›li ktoÅ› jest odmienny, to skazany na samotność, bo odmienność, nietypowość godzi w spoÅ‚eczeÅ„stwo. Zagraża nie tylko jednostce, którÄ… można bez trudu powielić (dzieci już dawno siÄ™ nie rodzi, a powoÅ‚uje z butli w oÅ›rodku rozrodu i warunkowania), ale grupie, do której siÄ™ należy z przydziaÅ‚u.
MetodÄ… PawÅ‚owa przyzwyczaja siÄ™ dzieci do pogodzenia ze Å›mierciÄ…, niechÄ™ci do rodziny, bo ona buduje trwaÅ‚ość, a gdy jednostka czuje, wspólnota szwankuje; pozbawia siÄ™ ludzi empatii. W „Nowym wspaniaÅ‚ym Å›wiecie” rzeczy zużyte wyrzuca siÄ™ i tworzy nowe, w grach erotycznych każdy może posiąść każdego, a gdy zdarza siÄ™ najmniejsza trudność, wystarczy gram somy, czyli swoistego narkotyku, dziÄ™ki któremu spoÅ‚eczeÅ„stwo jest ogÅ‚upione i podatne na wpÅ‚ywy.
Poza tym wspaniaÅ‚ym Å›wiatem jest jeszcze otoczony drutem pod wysokim napiÄ™ciem Rezerwat Dzikich, gdzie ludzie żyjÄ… i rodzÄ… siÄ™ normalnie. Pochodzi stamtÄ…d John, który pragnie poznać nowy Å›wiat, ale zobaczywszy, na czym polega tam życie, czuje gorycz rozczarowania. Dostrzega, że ludzie nie wiedzÄ…, czym jest wolność, nie rozumie ich rozwiÄ…zÅ‚oÅ›ci seksualnej ani braku potrzeby indywidualnych wyborów. Nie pasuje tam i nie chce takiego Å›wiata, w którym by zaznać obfitoÅ›ci miÅ‚ych doznaÅ„, oglÄ…da siÄ™ czuciofilmy; przyjmuje substytuty ciąży; surogaty gwaÅ‚townej namiÄ™tnoÅ›ci; żuje gumÄ™ z hormonami pÅ‚ciowymi; powoÅ‚uje miliony jednakowych bliźniaków; lubi to, co nowe, nie stare, uznaje, że cywilizacja to sterylizacja, a życie razem - jak w Rezerwacie Dzikich - to okropny pomysÅ‚.
Lenina, jedna z tych kobiet, które godzÄ… siÄ™ na zÅ‚e traktowanie – dziÅ› powiedzielibyÅ›my molestowanie – sÅ‚yszÄ…c propozycjÄ™ spaceru od jednego z jej kasty Bernarda, który nie daje siÄ™ uformować, mówi: – Rozmawiać? Ale o czym? Chodzić i gadać? Co za osobliwy sposób spÄ™dzania czasu przed poÅ‚udniem?
– Czy ty nie chciaÅ‚abyÅ› być wolna? – pyta jÄ… mężczyzna. – Nie wiem, o co ci chodzi. Jestem wolna, żeby cieszyć siÄ™ życiem. Każdy obecnie jest szczęśliwy – odpowiada, nie rozumiejÄ…c, czym może być szczęście osiÄ…gane na swój wÅ‚asny sposób.
I tak wyglÄ…da ten pozornie wspaniaÅ‚y Å›wiat, w którym Henry Ford zostaÅ‚ uznany bogiem kapitalizmu i prorokiem czasów przyszÅ‚ych. To do niego ludzie wspaniaÅ‚ego Å›wiata zwracajÄ… siÄ™ na wzór chrzeÅ›cijan: „na Forda”, „o Fordzie w niebiesiech” czy po prostu przeklinajÄ… „Forda mać”.
Sobotnia premiera trwaÅ‚a niespeÅ‚na dwie godziny. ByÅ‚a inna od wszystkich dotÄ…d. Z pewnoÅ›ciÄ… kolejny raz przypomniaÅ‚a, że idealnego Å›wiata nie ma, że zawsze znajdÄ… siÄ™ ludzie, których nie da siÄ™ wytresować, że utopia to zjawisko fantastyczne.
Jak gorzowscy widzowie zareagowali na propozycjÄ™ Krzysztofa Garbaczewskiego? Różnie. Dwie osoby siedzÄ…ce obok mnie wyszÅ‚y w trakcie spektaklu, inne na zakoÅ„czenie nie biÅ‚y brawa i nie zostaÅ‚y na spotkaniu po premierze, jeszcze inne wyrażaÅ‚y swój zachwyt jej realizacjÄ…. Warto dodać, że byli też aktorzy, którzy zrezygnowali z przydzielonych im ról i nie wziÄ™li udziaÅ‚u w tym teatralnym wydarzeniu, które wywoÅ‚aÅ‚o żywe dyskusje po jego zakoÅ„czeniu. Nie wiem, czy spektakl okaże siÄ™ frekwencyjnym hitem. Raczej wÄ…tpiÄ™. SÄ…dzÄ™, że caÅ‚ość byÅ‚a przebodźcowana, że technologia, którÄ… autorzy tak siÄ™ zachwycili, wyparÅ‚a to, co najważniejsze – sÅ‚owo. Niestety, czÄ™sto wybrzmiewaÅ‚o ono niezrozumiale, stÄ…d trzeba byÅ‚o ogromnego skupienia, by poÅ‚Ä…czyć wszystkie wÄ…tki. Ja po powrocie z teatru ponownie siÄ™gnęłam do tekstu Aldouxa Huxleya, czego i PaÅ„stwu życzÄ™, by nie zachwycać siÄ™ jedynie nowÄ… i na pewno bardzo drogÄ… formÄ… teatralnÄ…, ale zwrócić uwagÄ™ na wciąż aktualnÄ… treść, która skÅ‚ania do myÅ›lenia. I aż chciaÅ‚oby siÄ™ metaforycznie - w odniesieniu do zachwytu nowymi technologiami - zakrzyknąć, jak John na koÅ„cu "Nowego wspaniaÅ‚ego Å›wiata": "Nie Å‚ykajcie tych piguÅ‚ek, bo to trucizna. Trucizna dla duszy i ciaÅ‚a."
Hanna Kaup
foto Teatr im. J. Osterwy Facebook
„Nowy wspaniaÅ‚y Å›wiat”
Teatr im. J. Osterwy w Gorzowie
Krzysztof Garbaczewski – scenariusz i reżyseria
Rébecca Pierrot – dramaturgia
Martyna Konieczny - kostiumy
Qba Janicki – muzyka
Robert Mleczko – scenografia, reżyseria Å›wiateÅ‚, video
Marcin Kosakowski – awatary, programowanie 3D
Radomir Majewski – programowanie 3D, scenografia wirtualna
Mikołaj Kwiatkowski - as. reżysera
Beata Chorążykiewicz - insp./sufler
Obsada:
Bartosz Bandura
Magdalena Dwurzyńska
Dominik Jakubczak
Kacper Kubryński
Mikołaj Kwiatkowski
Magdalena Kasperowicz
Marta Karmowska
Edyta Milczarek
Artur Nełkowski
Oliwer Witek
Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć