Każdego roku 1 listopada wspominamy. Jak daleko sięga nasza pamięć? Dziś proponuję powrót do czasów odległych o niemal 500 lat, czasów Katarzyny Jagiellonki, urodzonej 1 listopada 1526 r. w Krakowie.

Ludzkie losy chadzają różnymi ścieżkami. Moje w ostatnim tygodniu wiodły po skandynawskiej Szwecji. Pierwszego dnia, gdy zeszliśmy z promu Skandinavii w Nynashämn, z setką polskich dziennikarzy zajmujących się sprawami zdrowia, ruszyliśmy autokarami do Mariefred nad jezioro Mälar. Celem naszej wycieczki był zamek Gripsholm, miejsce, w którym – za sprawą Katarzyny Jagiellonki – spotyka się historia Szwecji i Polski.

Reakcja na zamek jest jedna: „Łaaał”. Bo niezwykłe wrażenie robi pięknie zachowana bryła z czterema wieżami, najlepiej prezentującymi się od strony jeziora. Całość – jako twierdza obronna – powstała po 1370 r. na zlecenie Jonssona Grippa. Niemal dwa wieki później Gustaw Waza przebudował zamek w stylu renesansowym. To jego syn, król Szwecji Eryk XIV przez cztery lata więził tam swojego brata, którego podejrzewał o zdradę, Jana III Wazę i jego żonę Katarzynę Jagiellonkę, urodzoną 1 listopada 1526 r. w Krakowie.

Katarzyna w komnacie zamienionej w więzienie (foto Wikipedia)

Właśnie w Mariefred nad malowniczym jeziorem Mälar, lecz w komnacie, która służyła za więzienie, 20 czerwca 1566 r. Katarzyna Jagiellonka powiła późniejszego króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazę, który w 1595 r. przeniósł rezydencję królewską z Krakowa do Warszawy i po dzień dzisiejszy z Placu Zamkowego spogląda na miasto.

Trzy lata po urodzeniu Zygmunta, niespodziewanie Katarzyna Jagiellonka została koronowana na królową Szwecji – pozostała nią przez 16 lat. To jej artystycznym gustom Szwedzi zawdzięczają wygląd wielu renesansowych budowli wzorowanych na polskich.

Choć Szwecja była krajem luterańskim (od 1531 r. w Uppsali rezydował pierwszy arcybiskup ewangelicki), Katarzyna pozostała katoliczką. Również w tym duchu wychowała swoje dzieci, a Zygmunt III Waza był zagorzałym katolikiem.

16 września minęło 430 lat od śmierci Katarzyny Jagiellonki. Jej grobowiec znajduje się w katedrze w Uppsali. Trafiliśmy tam w ostatnim dniu naszego pobytu w Szwecji. Nagrobek z białego marmuru świadczy o znaczeniu i wielkości królowej. Posadowiony między dwoma kolumnami w stylu doryckim z łukiem uwieńczonym królewską koroną, pozostawia niezwykłe wrażenie. Pozłacana tablica opisuje życiorys Katarzyny, jej uwięzienie i wygnanie, wychwala prawy charakter i pobożność. Przy tablicy znajdują się herby rodowe Jagiellonów, a całość wieńczy herb szwedzki i polski – z białym orłem i litewską Pogonią, trzymanymi przez dwa lwy. Sukienka Katarzyny udekorowana jest szwedzkimi trzema koronami.

Płyta z napisem: Katherina Regina Svecie

Grobowiec Katarzyny w katedrze w Uppsali znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie założyciela szwedzkiej dynastii Wazów – Gustawa I. Trudno o większe podkreślenie jej znaczenia w historii.

Tekst i foto Hanna Kaup

Zdjęcia z Mariefred:
http://www.egorzowska.pl/pokaz,galeria,0,0,2013-11-01_miedzy_uwiezieniem_mariefred,

Zdjęcia z katedry w Uppsali:
http://www.egorzowska.pl/pokaz,galeria,0,0,2013-11-01_miedzy_uwiezieniem_a_krolestwem_upps,