Od zarania dziejów lekarze poszukiwali sposobu, aby wejrzeć do wnÄ™trza ludzkiego organizmu. Aż do XX wieku nie byÅ‚o to możliwe bez skalpela. Potem przyszedÅ‚ Rentgen – prawdziwy przeÅ‚om, który zadziwiaÅ‚ swoimi możliwoÅ›ciami, ale towarzyszyÅ‚y mu skutki uboczne – szkodliwe promieniowanie. Przez kilka dekad nikt nie przypuszczaÅ‚, że bÄ™dzie możliwe podglÄ…danie wnÄ™trza organizmu innÄ… metodÄ…, na dodatek bezpiecznÄ…. Druga rewolucja diagnostyczna nastÄ…piÅ‚a w latach 70., gdy zaczÄ™to stosować rezonans magnetyczny. Dzisiaj nie można sobie wyobrazić nowoczesnej diagnostyki wiÄ™kszoÅ›ci chorób, w szczególnoÅ›ci raka, bez obrazowania MRI (ang. magnetic resonance imagining). Badanie trwa od kilku do kilkudziesiÄ™ciu minut, jest nieszkodliwe i nieinwazyjne, nie niesie żadnych skutków ubocznych. Otrzymywane trójwymiarowe obrazy wnÄ™trza ciaÅ‚a wrÄ™cz zaskakujÄ… precyzjÄ…, stanowiÄ…c niezastÄ…pione narzÄ™dzie dla diagnosty.
Badanie jest jednak gÅ‚oÅ›ne – emisji pól magnetycznych towarzyszy silny haÅ‚as. Nie każdy go toleruje, mimo stosowania zatyczek do uszu czy nauszników ochronnych. Wielkim krokiem naprzód technologii MRI jest cichy skaner magnetyczny. Pozwala on wykonać badanie, któremu nie towarzyszy już haÅ‚as, lecz co najwyżej nieuciążliwy lekki szum. Ta technologia jest już obecna także w Polsce. Jako pierwszÄ… w naszym kraju zastosowaÅ‚o jÄ… Centrum Diagnostyczne HELIMED w Opolu.
Zasada działania MR
Obecnie technika MRI rozwija siÄ™ w kierunku badaÅ„ specjalistycznych, upowszechniajÄ… siÄ™ przystawki do precyzyjnego badania gÅ‚owy lub piersi (mammografii). ZwiÄ™ksza siÄ™ komfort badania, skraca jego czas. Najnowsze osiÄ…gniÄ™cia to badanie ciche, bez uciążliwego haÅ‚asu o ogromnym nasileniu, który dotÄ…d byÅ‚ uciążliwÄ… cechÄ… badaÅ„ MRI. Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe opiera siÄ™, mówiÄ…c w skrócie i uproszczeniu, na staÅ‚ych pomiarach oddziaÅ‚ywania sztucznie wytworzonego pola magnetycznego na próbkÄ™ (np. komórki ludzkiego organizmu). Pole magnetyczne przechodzÄ…c przez próbkÄ™ wzbudza fale radiowe, ich zmiany sÄ… mierzone, a komputer zapisuje je w postaci przestrzennych obrazów.
Obraz otrzymywany w technice MRI nie jest zdjÄ™ciem (jak w przypadku rentgena, czy wykorzystujÄ…cego promieniowanie jonizujÄ…ce tomografu CAT). Obraz w MRI jest to skomputeryzowana mapa sygnaÅ‚ów radiowych wysyÅ‚anych przez atomy ludzkiego ciaÅ‚a pod wpÅ‚ywem silnego pola magnetycznego.
Wskazania
Trudno dziÅ› o obszar terapeutyczny, który nie korzystaÅ‚by z obrazowania MRI. Jest to technika najbardziej optymalna np. w onkologii. Obrazowanie za pomocÄ… rezonansu magnetycznego nie wymaga użycia potencjalnie szkodliwego promieniowania rentgenowskiego i jest szczególnie przydatne do wykrywania zmian chorobowych w tkankach, zwÅ‚aszcza zasÅ‚oniÄ™tych kośćmi, co wykorzystywane jest czÄ™sto do badania mózgu, mięśni i serca. Obrazowanie metodÄ… MRI wykorzystywane jest w badaniach praktycznie caÅ‚ego ciaÅ‚a.
Przeciwwskazania
Wszczepiony rozrusznik serca, metalowe ciaÅ‚a obce w tkankach miÄ™kkich (np. klipsy naczyniowe po operacjach laparoskopowych lub odÅ‚amki w sÄ…siedztwie naczyÅ„, narzÄ…dów miąższowych lub w oku, pÅ‚ytki ortopedyczne, itp.) lub klaustrofobia. Przeciwwskazaniem może być także nadwrażliwość na haÅ‚as, gdyż efektem ubocznym pracy generatorów pola magnetycznego jest gÅ‚oÅ›ny, nieprzyjemny dźwiÄ™k. Pacjent chroni siÄ™ przed nim za pomocÄ… zatyczek do uszu.
Przebieg badania
Wykonanie badania nie wymaga specjalnego przygotowania. Badanie rezonansem magnetycznym jest bezbolesne, chociaż może wywoÅ‚ać uczucie lekkiego dyskomfortu w zwiÄ…zku z koniecznoÅ›ciÄ… pozostania przez kilkanaÅ›cie minut w jednej pozycji. Podczas badania wymagane jest leżenie bez ruchu, ponieważ ma to wpÅ‚yw na jego jakość. Podczas badania pacjent, pomimo zamkniÄ™cia, ma ciÄ…gÅ‚Ä… możliwość kontaktu z badajÄ…cymi. Ważne jest, żeby wejść do sali, w której znajduje siÄ™ aparat do rezonansu magnetycznego, w luźnym ubraniu pozbawionym metalowych elementów np. guzików, bez paska, zegarka, kluczy, kart pÅ‚atniczych i telefonów komórkowych (mogÄ… ulec rozmagnesowaniu). W przypadku badania gÅ‚owy i oczodoÅ‚ów nie robimy makijażu i rezygnujemy z lakieru do wÅ‚osów. Kosmetyki zawierajÄ… drobinki metali, które faÅ‚szujÄ… wyniki.
Najnowsze techniki diagnostyczne w badaniu MRI
NajnowoczeÅ›niejsze urzÄ…dzenia do badania MRI redukujÄ… najważniejsze niewygody zwiÄ…zane z badaniem. Znacznie zmniejsza siÄ™ uczucie ciasnoty poprzez zapewnienie wiÄ™kszej Å›rednicy gantry - tunelu, w którym przebywa pacjent podczas badania. Badanie trwa ponadto krócej, co wpÅ‚ywa pozytywnie tak na chorego, jak i na jakość obrazowania, a to z kolei pozwala lekarzowi dokÅ‚adniej postawić diagnozÄ™ i wdrożyć odpowiednie leczenie. Na koniec najważniejsze – najnowoczeÅ›niejsza technologia MRI redukuje uciążliwy haÅ‚as podczas badania. Pierwszy w Polsce aparat pozwalajÄ…cy na obrazowanie tzw. sekwencjÄ… cichÄ… dziaÅ‚a w klinice Centrum Diagnostycznym HELIMED w Opolu.
Historia - MRI KALENDARIUM
Obrazowanie metodÄ… rezonansu magnetycznego (MRI) to nieinwazyjna metoda uzyskiwania obrazów wnÄ™trza obiektów. Ma przede wszystkim zastosowanie w medycynie, gdzie jest jednÄ… z podstawowych technik diagnostyki obrazowej (tomografii). W fizyce stosowano tÄ™ technikÄ™ od bardzo dawna, w medycynie zagoÅ›ciÅ‚a w latach 70. Jednak prawdziwy postÄ™p to lata 90., a druga mÅ‚odość tej techniki to XXI wiek.
Wszystko zaczęło siÄ™ od odkrycia genialnego wynalazcy serbskiego pochodzenia, Nikoli Tesli. W 1882 r. w Budapeszcie odkryÅ‚ on wirujÄ…ce pole magnetyczne. ByÅ‚o to fundamentalne odkrycie w fizyce, które pozwoliÅ‚o, miÄ™dzy innymi, na skonstruowanie wydajnych silników elektrycznych – takich, jakie stosujemy obecnie.
W 1956 r. jednostka Tesli zostaÅ‚a oficjalnie uznana za jednostkÄ™ okreÅ›lajÄ…cÄ… moc pola magnetycznego urzÄ…dzeÅ„ do rezonansu magnetycznego (MRI). Im silniejsze pole magnetyczne, tym silniejsze odbicie sygnaÅ‚u od czÄ…stek ciaÅ‚a i lepsza jakość obrazów MRI.
Maszyny do MRI dzielimy według ich mocy wyrażonej w Teslach:
• Maszyny niskiego pola: poniżej 0,2 Tesli
• Maszyny Å›redniego pola: 0,2 – 0,6 Tesli
• Maszyny wysokiego pola: 1 - 3 Tesli i wiÄ™cej
Obecnie na świecie dostępne są już pojedyncze aparaty dysponujące mocą 7 Tesli, jednak typowy aparat dysponuje polem o mocy 2-3 Tesli.
W 1937 r. profesor Uniwersytetu Kolumbia Isidor I. Rabi zauważył, że jądra atomowe umieszczone w silnym polu magnetycznym zaczynają pochłaniać i emitować fale radiowe. Rozwinięcie tego odkrycia doprowadziło go do nagrody Nobla.
W 1971 r. dr Raymond Damadian, fizyk i eksperymentator pracujÄ…cy nad wczesnymi technikami MRI w centrum medycznym na nowojorskim Brooklynie zauważyÅ‚, że komórki nowotworowe poddane polu magnetycznemu dajÄ… inny obraz niż komórki zdrowe. ByÅ‚o to spowodowane wiÄ™kszÄ… zawartoÅ›ciÄ… wody, a tym samym wodoru w komórkach nowotworowych. Gdy maszyna MRI zostaÅ‚a wyÅ‚Ä…czona, komórki rakowe jeszcze przez krótki czas emitowaÅ‚y promieniowanie radiowe. StÄ…d tylko kwestiÄ… czasu byÅ‚o takie przetworzenie otrzymywanych fal radiowych, aby powstaÅ‚ obraz, na którym widać wnÄ™trze ciaÅ‚a oraz ewentualne zmiany patologiczne.
W 1973 r. Paul Lautebur, chemik i pionier rezonansu magnetycznego z Uniwersytetu Stanowego Nowy Jork, stworzyÅ‚ pierwszy obraz MRI, wówczas jeszcze bardzo niedoskonaÅ‚y. W lipcu 1977 r. zespóÅ‚, w którego skÅ‚adzie byÅ‚ wspomniany dr Damadian wykonaÅ‚ pierwszy peÅ‚ny skan ludzkiego ciaÅ‚a pod kÄ…tem diagnostyki raka. Skan wykonano na pierwszym prototypowym aparacie MRI. Obraz wówczas uzyskany byÅ‚by dziÅ› uznany za niewystarczajÄ…cy, jednak byÅ‚ to epokowy sukces. Można byÅ‚o obrazować ludzie ciaÅ‚o bez użycia szkodliwych promieni rentgena, choć ogromnym kosztem i z bardzo niedoskonaÅ‚ym wynikiem. To siÄ™ jednak miaÅ‚o zmienić.
W 1982 r. ilość aparatów do MRI na Å›wiecie można byÅ‚o policzyć na palcach obu rÄ…k. Obecnie sÄ… ich tysiÄ…ce. W samej Polsce – okoÅ‚o 200. Wraz z upowszechnieniem techniki ogromnie spadaÅ‚a cena aparatu (nadal sÄ… to sumy milionowe, lecz już nie liczone w dziesiÄ…tkach milionów dolarów), skracaÅ‚ siÄ™ czas badania i poprawiaÅ‚a siÄ™ jakość otrzymywanych obrazów. Technika upowszechniÅ‚a siÄ™ i dziÅ› trudno sobie wyobrazić nowoczesnÄ… diagnostykÄ™ bez MRI, a w szczególnoÅ›ci onkologia nie może siÄ™ obyć bez tej metody.
Jak cicho pracuje rezonans magnetyczny z Silent Scan można sprawdzić klikając:
http://bit.ly/14krJ3O.
Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia