21 maja Å›wiÄ™tujemy trwale przypisany do dzisiejszej daty MiÄ™dzynarodowy DzieÅ„ Whisky oraz DzieÅ„ Odnawiania ZnajomoÅ›ci, ale ponieważ mamy także trzeciÄ… sobotÄ™ maja, to obchodzimy również DzieÅ„ TeÅ›cia.
Takiej wyjątkowej okazji nie wolno przegapić. Jeżeli nawet macie luźne kontakty z ojcem życiowego partnera/partnerki, warto je dziś zacieśnić przy szklaneczce aromatycznego trunku, schłodzonego kostką lodu.
Dwa dni temu przysÅ‚owie obiecywaÅ‚o: „po Urbanie lato nastanie” i faktycznie temperatury mieliÅ›my iÅ›cie letnie, tymczasem na horyzoncie kolejne ich obniżenie. Podobno takie pentady (piÄ™ciodniowe okresy) ochÅ‚odzenia sÄ… typowe dla maja i czÄ™sto odnotowuje siÄ™ je miÄ™dzy 21 a 25 dniem miesiÄ…ca. Na szczęście, sÄ… zazwyczaj mniej drastyczne od tych zimnoogrodnikowych. Generalnie nasz klimat siÄ™ ociepla, a w zwiÄ…zku z tym coraz częściej można o tej porze roku spotkać w plenerze ciepÅ‚olubne dudki. Teren Polski stanowi póÅ‚nocnÄ… granicÄ™ ich zasiÄ™gu.
Dudki sÄ… ptakami krajobrazu rolniczego. Nie lubiÄ… popegeerowskich nieużytków, za to chÄ™tnie żerujÄ… na Å›wieżo skoszonych Å‚Ä…kach i pastwiskach. Nie sÄ… też specjalnie pÅ‚ochliwe. Przez swoje rdzawe ubarwienie, skrzydÅ‚a w biaÅ‚o-czarne paski, charakterystyczny czubek na gÅ‚owie i dÅ‚ugi cienki dziób, sÅ‚użący do wyszukiwania zdobyczy w ziemi, absolutnie nie dadzÄ… siÄ™ pomylić z innymi ptakami.
Istnieje mnóstwo frazeologizmów zwiÄ…zanych z dudkami. Najczęściej używane to „wystrychnąć kogoÅ› na dudka” (czyli oszukać, wykiwać, oÅ›mieszyć, zawstydzić). O nieskromnym chwalipiÄ™cie powiemy „każdy dudek ma swój czubek”. To samo znaczenie majÄ… przysÅ‚owia: „Znać dudka z czubka”, „Kto na dudka stworzony, dudkiem bÄ™dzie” oraz „Znać dudka miÄ™dzy dziÄ™cioÅ‚y/ Dudka miÄ™dzy kokoszami snadnie poznać/ Zawżdy Å‚acno znać miÄ™dzy kury dudka”.
„Nie na dudkaÅ› trafiÅ‚” oznaczaÅ‚o „nie uda ci siÄ™, znam siÄ™ na twych fortelach, poradzÄ™ sobie z tobÄ…”, „Nie tu dudki Å‚owić” – „źle trafiÅ‚eÅ›, nie oszukasz mnie”, a „Tak ci dudki Å‚owiÄ…”, że „tak radzÄ… sobie z gÅ‚upcami”.
Jeżeli ktoÅ› „ObiecaÅ‚/pokazaÅ‚ mu dudka na koÅ›ciele” znaczyÅ‚o to, że go zwodzi, mami, oszukuje. Natomiast powiedzenie „WygraÅ‚ dudka na koÅ›ciele” oznaczaÅ‚o, że byÅ‚o dokÅ‚adnie odwrotnie i ktoÅ›, o kim tak mówiono, nie wygraÅ‚ kompletnie nic, straciÅ‚ wszystko.
Kolejne przysÅ‚owia z kluczem mówiÄ…: „Wszyscy tam radzi dudkujÄ…, gdzie dudy Å‚adujÄ…” (gdzie zapÅ‚ata, tam muzyka, jaka zapÅ‚ata, taka robota), „Nie grab dudku siana, ulgniesz po kolana” (pilnuj swego ; nie podejmuj siÄ™ niczego, czego nie znasz, nie rozumiesz) oraz „Nie dudkuj zÅ‚emu plemieniu, nic na tym choć ma w rzemieniu” (nie pochlebiaj, nie nadskakuj zÅ‚emu, choćby nawet bogatemu).
PorzekadÅ‚o „Å»ebyÅ› wlazÅ‚ na kogutka, nie przekonasz dudka” zrozumiaÅ‚e jest wÅ‚aÅ›ciwie tylko dla mieszkaÅ„ców Lublina, ponieważ chodzi w nim o koguta wieÅ„czÄ…cego czubek tamtejszej Wieży Trynitarskiej, a mówi o tym, że na upartego nie ma żadnego lekarstwa. CiekawÄ… obserwacjÄ™ zawarto też w kolejnym (już bez wskazywania konkretnego terytorium kraju): „JeÅ›li dudek, pokrzykujÄ…c, w dal na las ucieka, to w drodze bÄ™dÄ…cego, deszcz zmoczy czÅ‚owieka”.
MikoÅ‚aj Rej mówiÅ‚ o dudkach, że sÄ… to „ptaki Å›mierdzÄ…ce, wÅ‚asne gniazdo kalajÄ…ce” i trzeba przyznać, że o ile sam dudek nie Å›mierdzi, to w jego gnieździe bywa różnie. Nie dzieje siÄ™ tak bez ważkiego powodu, bowiem kiedy ktoÅ› obcy pakuje siÄ™ do gniazda, dudkowe pisklÄ™ta strzelajÄ… w niego cuchnÄ…cÄ… wydzielinÄ….
DostÄ™p do nich nie jest specjalnie utrudniony, ponieważ gniazda te z reguÅ‚y znajdujÄ… siÄ™ w nisko poÅ‚ożonych dziuplach, w otworach budynków, norach skarp i urwisk, szczelinach skaÅ‚, stertach kamieni. Starsi mieszkaÅ„cy wsi chÄ™tnie wspominajÄ…, jak to namawiali swoich mÅ‚odszych kolegów, by do tych gniazd zaglÄ…dali… efekt byÅ‚ piorunujÄ…cy. To dopiero wystrychniÄ™cie na dudka!
Warto jeszcze kilka sÅ‚ów poÅ›wiÄ™cić samej nazwie ptaka. Nazwa naukowa „Upupa epops” odnosi siÄ™ do gÅ‚osów wydawanych przez dorosÅ‚e samce (up-up-up-up), ale chyba we wszystkich jÄ™zykach Å›wiata jest ona dźwiÄ™konaÅ›ladowcza. W naszym kraju obdarzono dudka wieloma ludowymi okreÅ›leniami, również odwoÅ‚ujÄ…cymi siÄ™ do jego Å›piewu (wÅ‚aÅ›ciwie nawoÅ‚ywania): hutek, hupka, ubek, wudwudek, wudwud.
W folklorze znane też sÄ… opowiastki o ptasich rozmowach „Dudek przyobiecaÅ‚ kupić kukuÅ‚ce trzewiki i nie kupiÅ‚. KukuÅ‚ka siÄ™ upomina o nie, mówiÄ…c: „Kupisz? Kupisz?” A on na to: „BÄ™dÄ…, BÄ™dÄ…” albo innÄ… „KukuÅ‚ka mówi: „kupiÄ…, kupiÄ…", a dudek jej odpowiada: „kup, kup – kup, kup!”.
W jÄ™zyku potocznym dudek nazywany bywa żydowskÄ… kukuÅ‚kÄ…/ żydowskÄ… zazulÄ…. Co ciekawe – jakiÅ› czas temu w Izraelu zorganizowano narodowy plebiscyt na ptaka najlepiej symbolizujÄ…cego ten kraj. Wzięło w nim udziaÅ‚ prawie 200 tysiÄ™cy osób i wygraÅ‚… dudek (po hebrajsku „duchifat”).
Tekst i foto Maria Gonta
Oni tu zostajÄ…
„ZostajÄ™!” to hasÅ‚o nowej kampanii promujÄ…cej Gorzów, która ma zwrócić uwagÄ™ na zalety naszego miasta, dziÄ™ki którym jest ono doskonaÅ‚ym ...
<czytaj dalej>200 lat dla pani Zofii
NieczÄ™sto zdarza siÄ™, aby tradycyjnie Å›piewane „sto lat”, z racji chwili, modyfikowano w sekwencji życzeÅ„ na lat „dwieÅ›cie”. Tak wÅ‚aÅ›nie ...
<czytaj dalej>Prezydent w ministerstwie
Prezydent Gorzowa w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
- Z doÅ›wiadczenia wiem, że najważniejsze sÄ… relacje bezpoÅ›rednie. Ustalenia, które zapadajÄ… wtedy ...
<czytaj dalej>