Na Å›wiecie choruje na niÄ… ok. 210 mln osób, w Polsce – ok. 2 mln, ale jedynie u 20 proc. jest ona rozpoznawana i odpowiednio leczona. Jak przewiduje WHO, w 2020 r. bÄ™dzie jednÄ… z trzech najczÄ™stszych przyczyn zgonów. Z czego wynika tak ogromna liczba zgonów, czy i jak można im zapobiegać? Na ten temat rozmawiamy z prof. dr hab. med.
PawÅ‚em ÅšliwiÅ„skim z Instytutu Gruźlicy i Chorób PÅ‚uc w Warszawie, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Chorób PÅ‚uc.
Z raportu, którego pan byÅ‚ wspóÅ‚autorem, sporzÄ…dzonego przez TNS Polska na zlecenie Polskiego Towarzystwa Chorób PÅ‚uc wynika, że niespeÅ‚na 3 proc. Polaków wie, co oznacza skrót POChP, a prawie 90 proc. w ogóle nie wie, co siÄ™ za tym skrótem kryje…To zadziwiajÄ…ce i niepokojÄ…ce, przecież chodzi o chorobÄ™, która jest uważana za podstÄ™pnÄ… i Å›miertelnÄ…!
- Z naszych badaÅ„ wynika jeszcze dużo wiÄ™cej niepokojÄ…cych sygnaÅ‚ów. Nasze badania ujawniÅ‚y, że 55 proc. ankietowanych nie kojarzyÅ‚o z niczym nawet peÅ‚nej nazwy choroby. I co ważne, również wÅ›ród osób palÄ…cych tylko 3 proc. przyznaÅ‚o, że wie, co oznacza POChP. A to przecież oni, palacze, sÄ… najbardziej narażeni na zachorowanie. Palenie papierosów jest odpowiedzialne za rozwój przynajmniej 90 proc. przypadków POChP. Tymczasem w Polsce codziennie pali co najmniej 9 mln osób…
Te 10 proc. pozostaÅ‚ych przypadków to…
- Na POChP mogÄ… zapadać także bierni palacze, co jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci. Wdychanie dymu tytoniowego w okresie, kiedy rozwijajÄ… siÄ™ pÅ‚uca, upoÅ›ledza ich prawidÅ‚owy rozwój. Objawy choroby mogÄ… ujawnić siÄ™ nawet dopiero po 50-60 latach! Zagrożone chorobÄ… sÄ… osoby czÄ™sto zapadajÄ…ce na zapalenia dolnych dróg oddechowych. JeÅ›li ktoÅ› 3-4 razy w roku choruje na zapalenie oskrzeli leczone antybiotykiem, to po kilku latach może siÄ™ u niego rozwinąć POChP. Do czynników ryzyka zaliczamy też zanieczyszczenie powietrza, to przede wszystkim powietrze zanieczyszczone toksycznymi pyÅ‚ami, gazami. Najgroźniejsze sÄ… pyÅ‚y PM 10, tlenki azotu i siarki oraz ozon. PM 10 sÄ… wynikiem emisji pochodzÄ…cych gÅ‚ównie z domowych pieców i lokalnych kotÅ‚owni wÄ™glowych oraz zanieczyszczeÅ„ przemysÅ‚owych.
Pod nazwÄ… POChP kryje siÄ™ nie jedna, ale dwie choroby…
- Tak, przewlekÅ‚a obturacyjna choroba pÅ‚uc obejmuje rozedmÄ™ pÅ‚uc oraz przewlekÅ‚e zapalenie oskrzeli, charakteryzujÄ…ce siÄ™ kaszlem przez co najmniej trzy miesiÄ…ce w roku przez kolejne dwa lata. Te objawy byÅ‚y znane i rozpoznawane już od dawna, ale jako dwie jednostki chorobowe. Dopiero stosunkowo niedawno, bo w 1966 r. poÅ‚Ä…czono je jednÄ… nazwÄ…. I nie bez powodu. NajczÄ™stszÄ… przyczynÄ… obu chorób jest palenie papierosów i obie charakteryzujÄ… siÄ™ powolnym i systematycznym zmniejszaniem objÄ™toÅ›ci pÅ‚uc. Wreszcie, po trzecie, u palacza obie najczęściej wystÄ™pujÄ… równoczeÅ›nie.
Zmniejszanie objÄ™toÅ›ci pÅ‚uc, a wiÄ™c zmniejszanie przepÅ‚ywu powietrza przez drogi oddechowe, to istota tej choroby, co zresztÄ… znalazÅ‚o odzwierciedlenie w jej nazwie, bo „obturacja” oznacza zwężenie struktury anatomicznej posiadajÄ…cej Å›wiatÅ‚o, czyli, w tym przypadku, drogi przepÅ‚ywu powietrza. A jakie sÄ… skutki zmniejszenia pojemnoÅ›ci pÅ‚uc, czyli jakie sÄ… objawy POChP?
- To przede wszystkim kaszel, duszność i wykrztuszanie. Kaszel pojawia siÄ™ najpierw we wczesnych godzinach porannych, może mu towarzyszyć skÄ…pe wykrztuszanie. Duszność poczÄ…tkowo wystÄ™puje tylko przy wysiÅ‚ku fizycznym, aż wreszcie staje siÄ™ tak duża, że uniemożliwia zwykÅ‚e funkcjonowanie. Wraz z rozwojem choroby pojawiajÄ… siÄ™ bowiem zaburzenia wymiany gazów oddechowych w pÅ‚ucach i we krwi pozostaje za dużo dwutlenku wÄ™gla, a za maÅ‚o tlenu. To tzw. niewydolność oddychania. Podczas badania chorego sÅ‚yszalne sÄ… Å›wisty, furczenia. Lekarz może też stwierdzić niewydolność prawej komory serca i obrzÄ™ki koÅ„czyn dolnych. Chory na POChP może mieć zasinione usta, wydÅ‚użonÄ… fazÄ™ wydechu i wzmożonÄ… aktywność mięśni wdechowych.
Choroba najczęściej jest rozpoznawana późno. Dlaczego, skoro objawy sÄ… takie, że powinny zaniepokoić?
- Palacze, bo o nich gÅ‚ównie mówimy, uważajÄ…, że takie objawy jak poranny kaszel czy wykrztuszanie sÄ… u nich jak najbardziej normalne i nie muszÄ… zgÅ‚aszać siÄ™ do lekarza. I zgÅ‚aszajÄ… siÄ™ dopiero, gdy pojemność ich pÅ‚uc jest już znacznie ograniczona. A to oznacza, że choroba jest już mocno zaawansowana.
Czy z POChP można się wyleczyć?
- Nie, ale można ją znacznie spowolnić i złagodzić jej objawy. Tym bardziej, im wcześniej zostanie zdiagnozowana. Wczesne wykrycie POChP i wdrożenie leczenia znacznie poprawi jakość życia chorego, poprawi tolerancję wysiłku, zmniejszy liczbę zaostrzeń i hospitalizacji.
Skoro jednak chorzy albo nie zdajÄ… sobie z tego sprawy, że sÄ… chorzy, albo odwlekajÄ… wizytÄ™ u lekarza, to sytuacja nie wyglÄ…da zbyt dobrze…
- Dlatego tak ważna jest edukacja spoÅ‚eczeÅ„stwa, ale też i uczulanie lekarzy pierwszego kontaktu na ten problem. Od kilku lat prowadzone sÄ… akcje, majÄ…ce na celu wczesne rozpoznawanie POChP za pomocÄ… badania spirometrycznego. To proste, nieinwazyjne badanie, które pokazuje, czy obecna jest obturacja oskrzeli i jakie jest jej nasilenie. Tylko pamiÄ™tajmy, że spirometria to nie jest profilaktyka, ona sÅ‚uży tylko wykrywaniu choroby! Natomiast profilaktyka powinna sprowadzać siÄ™ przede wszystkim do zaprzestania palenia. Niepalenie lub rzucenie palenia to podstawa w zapobieganiu POChP lub spowalnianiu jej rozwoju. I o tym, że palenie szkodzi, z pewnoÅ›ciÄ… wiedzÄ… wszyscy palacze, tylko co z tego, skoro nie respektujÄ… ostrzeżeÅ„. Ale profilaktyka to także szczepienia, które mogÄ… oddalić ryzyko stanów zapalnych dróg oddechowych, zwÅ‚aszcza szczepienia przeciwko grypie. Znacznie zmniejszajÄ… one ryzyko zakażeÅ„ bakteryjnych i zaostrzeÅ„ w POChP. A im wiÄ™cej zaostrzeÅ„, tym szybciej choroba postÄ™puje.
Oczywiście lepiej zapobiegać niż leczyć, ale, jeśli już choroba się pojawiła, to jak wygląda leczenie?
- Tak jak już wspomniaÅ‚em, leczenie sprowadza siÄ™ do Å‚agodzenia objawów. Stosuje siÄ™ leki rozszerzajÄ…ce drogi oddechowe i uÅ‚atwiajÄ…ce swobodniejszy przepÅ‚yw przez nie powietrza, cholinolityki, beta2-mimetyki, wziewne steroidy i inne leki przeciwzapalne. Czasami konieczna jest tlenoterapia, nieinwazyjna wentylacja mechaniczna czy leczenie chirurgiczne, polegajÄ…ce na usuniÄ™ciu części zniszczonego miąższu pÅ‚uc lub przeszczepieniu pÅ‚uc.
Jakie są prognozy, jeśli chodzi o liczbę zachorowań? Możemy się spodziewać spadku czy raczej wzrostu zachorowań?
- Niestety, wzrostu. Jest to zwiÄ…zane m. in. z czynnikami demograficznymi – przybywa osób w wieku podeszÅ‚ym, a ta choroba dotyka gÅ‚ównie osoby po 40. roku życia. Ponadto wciąż mamy dużo osób palÄ…cych papierosy, a ponieważ coraz wiÄ™cej mÅ‚odych po nie siÄ™ga, to gÅ‚ówny czynnik sprawczy choroby przez wiele jeszcze lat bÄ™dzie bardzo rozpowszechniony. Do tego dochodzi zanieczyszczenie Å›rodowiska. StÄ…d takie alarmujÄ…ce statystyki WHO.
To czarny scenariusz. A może coś optymistycznego? Jakaś szczepionka, cudowny lek?
- Nawet jeÅ›li takie siÄ™ pojawiÄ…, to najpierw zacznijmy od niepalenia lub rzucenia palenia papierosów. To można zrobić od zaraz.
MateriaÅ‚ przygotowany na warsztaty z cyklu „Quo vadis medicina?” pt. „Cichy zabójca – przewlekÅ‚a obturacyjna choroba pÅ‚uc”, organizowane przez Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia”, listopad 2015 r.
Foto Wikipedia Dr. Edwin P. Ewing, Jr.
Oni tu zostajÄ…
„ZostajÄ™!” to hasÅ‚o nowej kampanii promujÄ…cej Gorzów, która ma zwrócić uwagÄ™ na zalety naszego miasta, dziÄ™ki którym jest ono doskonaÅ‚ym ...
<czytaj dalej>Pielgrzymki
Tegoroczna piesza pielgrzymka powołaniowa odbędzie się w sobotę w sobotę 27 kwietnia.
Wyjście pielgrzymki na trasę z Paradyża do Rokitna nastąpi ...
<czytaj dalej>200 lat dla pani Zofii
NieczÄ™sto zdarza siÄ™, aby tradycyjnie Å›piewane „sto lat”, z racji chwili, modyfikowano w sekwencji życzeÅ„ na lat „dwieÅ›cie”. Tak wÅ‚aÅ›nie ...
<czytaj dalej>Prezydent w ministerstwie
Prezydent Gorzowa w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
- Z doÅ›wiadczenia wiem, że najważniejsze sÄ… relacje bezpoÅ›rednie. Ustalenia, które zapadajÄ… wtedy ...
<czytaj dalej>