
29 wrzeÅ›nia przynosi ze sobÄ… multum przysÅ‚ów. Dawno takiego urodzaju nie byÅ‚o, ale też to jedyny dzieÅ„ w roku, któremu patronujÄ… trzej archanioÅ‚owie. Jedyni których znamy z imienia, to MichaÅ‚, RafaÅ‚ i Gabriel. W Starym Testamencie byÅ‚ jeszcze Uriel, w Nowym już nie figuruje. Co ciekawe, do zniszczenia w czasie potopu szwedzkiego, koÅ›cióÅ‚ w Ostrowcu ÅšwiÄ™tokrzyskim nosiÅ‚ wezwanie Å›w. Uriela, jednak po odbudowie w 1672 r. zmieniono je na Å›w. MichaÅ‚a ArchanioÅ‚a i do tegoż wÅ‚aÅ›nie MichaÅ‚a odwoÅ‚ujÄ… siÄ™ dziesiÄ…tki dzisiejszych porzekadeÅ‚.
Sporo z nich dotyczy ostatecznego pożegnania z ciepÅ‚ymi dniami („ÅšwiÄ™ty MichaÅ‚ lato przekichaÅ‚”, „Idzie Å›wiÄ™ty MichaÅ‚, bÄ™dzie lato spychaÅ‚”, „Na Å›wiÄ™ty Mateusz (21 wrzeÅ›nia) pÅ‚aszcz miej, a na Å›wiÄ™ty MichaÅ‚ futro wdziej”, „Do MichaÅ‚a przymrozków ile, i w maju tyle”).
Jeżeli do dzisiejszego nie odleciaÅ‚y ptaki, to wedÅ‚ug naszych przodków marzenia o biaÅ‚ym Bożym Narodzeniu pozostanÄ… tylko marzeniami („JeÅ›li nie odlecÄ… ptaszki do MichaÅ‚a, do Wigilii zima nie zacznie siÄ™ trwaÅ‚a”). W skrócie przysÅ‚owie brzmi tak: „Ptaszki do MichaÅ‚a, zima gdzieÅ› zostaÅ‚a”, a wskazujÄ…c palcem na poczciwe klekoty: „JeÅ›li bociany do MichaÅ‚a zostaÅ‚y, nie bÄ™dzie mrozów przez grudzieÅ„ caÅ‚y”. Nietrudno zauważyć, że tym roku „Bociany przed MichaÅ‚em odleciaÅ‚y, bÄ™dzie ostry grudzieÅ„ caÅ‚y”.
Z tematów rolniczo-gospodarskich:
„Siać po Michale to już niedbale”,
„ÅšwiÄ™ty MichaÅ‚ kapustÄ™ do beczki wpychaÅ‚” (trzeba ukisić),
„ÅšwiÄ™ty MichaÅ‚ kopy z pola pospychaÅ‚”,
„MichaÅ‚owy szron, a Marcinowe żytko, to przepadÅ‚o wszystko”,
„Bierz Michale, co Bóg daje”,
„Po Å›wiÄ™tym Michale wolno paść i na skale”,
„Od Å›wiÄ™tego MichaÅ‚a trÄ…bka myÅ›liwego do boru woÅ‚a”.
Obserwacje przyrody skutkowaÅ‚y porzekadÅ‚ami o żołędziach („ÅšwiÄ™ty Jan żołądź zawiÄ…zaÅ‚, a ÅšwiÄ™ty MichaÅ‚ pospychaÅ‚”). W tym roku jest ich na drzewach naprawdÄ™ sporo, sprawdzimy wiÄ™c, czy żołędziowym przysÅ‚owiom jeszcze można wierzyć:
„Gdy dÄ™bówki obrodzÄ… na MichaÅ‚a, to w Narodzenie Å›niegu fura caÅ‚a”,
„Gdy na MichaÅ‚a obrodzÄ… żołędzie, dużo Å›niegów w zimie bÄ™dzie”,
„Zbytek na Å›wiÄ™tego MichaÅ‚a żołędzi, wiele Å›niegu w Boże Narodzenie napÄ™dzi”.
Jak zwykle najwiÄ™cej przysÅ‚ów wróży z dzisiejszej pogody:
„Gdy noc jasna na MichaÅ‚a, to nastÄ…pi zima trwaÅ‚a”,
„Noc jasna na MichaÅ‚a, zima ostra i trwaÅ‚a, gdy noc sÅ‚otna, zima do koÅ„ca grudnia lekka i bÅ‚otna”,
„Deszcze MichaÅ‚owe prawiÄ… w zimie powietrze zdrowe”,
„Gdy w MichaÅ‚a deszcz upadnie, walna zima bÄ™dzie snadnie”.
Z deszczem jednak wcale nie jest tak jednoznacznie, bowiem może też przepowiadać dokÅ‚adnie odwrotnÄ… aurÄ™ zimowÄ…, a klucza do wÅ‚aÅ›ciwej interpretacji próżno szukać:
„Gdy deszcz w Å›wiÄ™tego MichaÅ‚a, bÄ™dzie Å‚agodna zima caÅ‚a”,
„JeÅ›li deszcz na MichaÅ‚a, zima bÄ™dzie nietrwaÅ‚a”,
„W MichaÅ‚a, kiedy deszcze wszÄ™dzie, caÅ‚a zima lekka bÄ™dzie”,
„Jeżeli Å›wiÄ™ty MichaÅ‚ deszczem przysÅ‚uży, to suchÄ… wiosnÄ™ nam wróży”.
PodsumowujÄ…c: „Gdy przed MichaÅ‚em jasna noc, nastÄ…pi zimy ostra moc, zaÅ› deszczowe MichaÅ‚owe sprawiÄ… w zimÄ™ powietrze zdrowe”.
Ewentualny dzisiejszy wiatr także ma znaczenie:
„Gdy wietrzno w MichaÅ‚a, bÄ™dzie mroźna zima caÅ‚a”,
„Kiedy na MichaÅ‚a wiatr póÅ‚nocny wieje, na Å‚adnÄ… pogodÄ™ chÅ‚op traci nadziejÄ™”,
„Gdy w MichaÅ‚a wiatr od wschodu lub póÅ‚nocy, w zimie mrozy wielkiej mocy”.
… a wszystkie przysÅ‚owia sprowadzajÄ… siÄ™ do stwierdzenia: „Jaki MichaÅ‚, taka wiosna”.
O Rafale i Gabrielu przysÅ‚ów nie ma. ZnalazÅ‚am tylko kociewskie powiedzenie, niemajÄ…ce jednak powiÄ…zania ze sÅ‚ynnym anioÅ‚em: „DobryÅ› gabryÅ›, miaÅ‚byÅ›, jadÅ‚byÅ›” – gdzie sÅ‚owo „gabryÅ›” oznaczaÅ‚o czÅ‚owieka wiecznie niezadowolonego i oczekujÄ…cego od innych, że zaÅ‚atwiÄ… za niego wszystkie istotne sprawy. Natomiast „DobryÅ› GabryÅ›!” w pozostaÅ‚ej części kraju znaczyÅ‚o coÅ› wrÄ™cz przeciwnego i odpowiadaÅ‚o wykrzyknikom „A tom siÄ™ spisaÅ‚!” „A to mi siÄ™ udaÅ‚o!”.
ArchanioÅ‚ Gabriel, jako szczególny zwiastun dobrych nowin, patronuje wszystkim zawodom zajmujÄ…cym siÄ™ dostarczaniem przesyÅ‚ek i dlatego wÅ‚aÅ›nie dziÅ› obchodzony jest DzieÅ„ Kuriera i Przewoźnika.
Poza tym od 1983 r. Å›wiÄ™tujemy zainicjowany w Japonii DzieÅ„ Kawy, od 1999 r. Åšwiatowy DzieÅ„ Serca (na wniosek Åšwiatowej Federacji Serca), od 2020 r. ustanowiony przez ONZ Åšwiatowy DzieÅ„ Walki z Marnowaniem Jedzenia i w przypadajÄ…cy dziÅ› ostatni czwartek wrzeÅ›nia – Åšwiatowy DzieÅ„ Morza. Nie można też zapomnieć o dzisiejszej 140 rocznicy urodzin Janiny PoraziÅ„skiej, jednej z „dam literatury dla dzieci”. Od 2001 r. celebrujemy ten dzieÅ„ jako Ogólnopolski DzieÅ„ GÅ‚oÅ›nego Czytania.
Niełatwo było dzisiaj wybrać jakieś zdjęcie, stąd najbezpieczniejsza z bezpiecznych filiżanka boskiego napoju. W końcu dziś Dzień Kawy.
Tekst i foto Maria Gonta