Jeśli nie wiesz, jaki wpływ miały tłumaczenia Biblii na rozwój polskiego języka literackiego, koniecznie przyjdź 6 listopada na konferencję popularnonaukową Biblia Brzeska w 450-lecie wydania przekładu. Historia, język, kultura. Zobaczysz oryginał Biblii.

Już 6 listopada w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej będzie miała miejsce niezwykła konferencja: Biblia Brzeska w 450-lecie wydania przekładu. Historia, język, kultura. Pięć referatów, m.in. o potrzebie tłumaczenia Pisma Świętego i wpływie jego tłumaczeń na kształtowanie się literackiego języka polskiego, zaprezentują zaproszeni na konferencję prelegenci. Wśród nich są: bibliotekarz Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce Krzysztof Bandoła-Skierski, wykładowca Instytutu Filologii Słowiańskiej UAM w Poznaniu dr Joanna Mielczarek, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce Ewa Jóźwiak, metodyk nauczania z Gdańska Jakub Aleksandrowicz oraz członek Polskiego Towarzystwa Historycznego Zdzisław Linkowski.

Dlaczego o Biblii brzeskiej będzie się mówiło w Gorzowie?
– Tą konferencją wpisujemy się w obchody Roku Wielokulturowości. Nasze miasto od początku swego istnienia stanowi mozaikę różnorodności, zarówno narodowościowej, wyznaniowej jak i religijnej – informują pracownicy działu informacyjno-bibliograficznego WiMBP z pomysłodawcą wydarzenia Andrzejem Matuszewskim.

Trzeba pamiętać, że dzisiejszy Biały Kościółek dawniej zwany był Kościołem Zgody, gdzie wspólnie modlili się przedstawiciele różnych kościołów (Templum Concordiae).

Konferencja ma na celu przybliżenie wielowyznaniowego charakteru miasta i wkładu ewangelików w historię kultury polskiej oraz rozwój literackiego języka polskiego, ponieważ Biblia Brzeska była pierwszym przekładem z języków oryginalnych na język polski.

Jednym z punktów programu jest wykład Zdzisława Linkowskiego o protestanckim teologu i filozofie Friedrichu Danielu Erneście Schleiermacherze, który w l. 1794-1797 był wikarym i kaznodzieją przy Kościele Zgody w Landsbergu.

Organizatorami wydarzenia są: Kościół Ewangelicko-Augsburski i Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP oraz Polskie Towarzystwo Historyczne oddział w Gorzowie. Współfinansują je: WiMBP i Kościół Ewangelicko-Augsburski. Konferencja ma charakter otwarty.

Hanna Kaup
foto WiMBP

A oto tekst teologa Łukasza P. Skurczyńskiego o Biblii Brzeskiej w 450-lecie.

W 450-lecie Biblii Brzeskiej

We wrześniu bieżącego roku minęło 450 lat od publikacji pierwszego przekładu Biblii z języków oryginalnych na język polski. To tłumaczenie nazywane jest Biblią Brzeską – od miejsca jego wydania, Biblią Pińczowską – od miejsca dokonania tłumaczenia lub Biblią radziwiłłowską – od nazwiska sponsora tego wielkiego przedsięwzięcia, księcia Mikołaja Radziwiłła, zwanego Czarnym.

Dzieje tego szesnastowiecznego przekładu są bezpośrednio związane z rozwojem reformacji w Polsce, a dokładniej z historią jednego z jej obozów – wówczas bardzo popularnego, dziś już niestety prawie zapomnianego – kalwinizmu. Kalwinizm, zwany szerzej ewangelicyzmem reformowanym, przywiązuje wielką wagę do Pisma Świętego, ono bowiem w jego ocenie stanowi podstawę chrześcijańskiej wiary i praktyki religijnej (sola scriptura). Każdy zatem jego wyznawca powinien móc czytać tę księgę w swoim języku.

W XVI w. głównym ośrodkiem polskiego kalwinizmu był wspomniany wyżej Pińczów. W tym niewielkim mieście znajdującym się na uboczu zebrano w 1557 r. zespół tłumaczy, który rozpoczął pracę nad pierwszym polskim przekładem tekstów Starego i Nowego Testamentu ze wspomnianych języków dawnych na język polski. W zespole zasiadali znani polscy ojcowie reformacji, m.in. teolog o międzynarodowej sławie Jan Łaski, zwany Młodszym i „ojciec języka polskiego” Mikołaj Rej. Nie obyło się to, rzecz jasna, bez pomocy zagranicznych teologów obeznanych w grece i języku hebrajskim: Francuzów, Włochów i Holendrów. Po sześciu latach dość burzliwych prac, 4 września 1563 r. pierwsze 500 egzemplarzy wyszło z drukarni w Brześciu Litewskim (dziś miasta znajdującego się na Białorusi) od mistrza drukarza Cypriana Bazylika.

Od samego początku tłumaczenie to wzbudzało wielkie zainteresowanie swoją oryginalnością. Nie dość, że przekład ten opiera się na nowych, oryginalnych wersjach tekstów biblijnych; ponadto, dzięki zastosowaniu nowych metod translatorskich, cechuje go piękno języka i komunikatywność przekładu. Ks. Eugeniusz Dąbrowski, znany polski biblista i tłumacz Biblii Tysiąclecia podkreśla, że Biblia Brzeska stworzyła nowy typ przekładu, zarówno przez oparcie na językach oryginalnych, jak i przez szatę językową w najwyższym stopniu zasługującą na uwagę. Na uwagę zasługują również liczne tabele, komentarze i noty, znajdujące się w pierwotnej edycji, a które czytelnika wprowadzić mogą w podstawy teologii ewangelicko-reformowanej.

Wbrew obiegowym legendom powstałym od XVIII w. o masowym wyniszczeniu egzemplarzy Biblii Brzeskiej przez syna Radziwiłła Czarnego, Mikołaja Sierotkę – gdy ten konwertował na katolicyzm – badacze zwracają uwagę na dużą liczbę zachowanych po dziś dzień biblii, w stosunku do innych staropolskich druków. W różnych bibliotekach w Polsce i na świecie możemy znaleźć w sumie ponad 100 egzemplarzy tego starodruku, w tym jeden, który stanowi własność parafii ewangelicko-reformowanej w Żychlinie, dawnej posiadłości kalwińskiej znajdującej się nieopodal Konina.

Łukasz P. Skurczyński
teolog, filolog, kalwinista