- Ludzie, czy jest tu choć jeden czÅ‚owiek? - takie pytanie pada w koÅ„cówce „Przedstawienia Hamleta we wsi GÅ‚ucha Dolna", którego premiera odbyÅ‚a siÄ™ w sobotÄ™ 25 lutego na deskach gorzowskiego Teatru im. J. Osterwy.
SztukÄ™ Ivo Brešana wyreżyserowaÅ‚ i jej premierÄ™ w wykonaniu aktorów gorzowskiego teatru przedstawiÅ‚ PaweÅ‚ Szkotak. Napisać, że w tej sztuce coÅ› siÄ™ komuÅ› podobaÅ‚o, a coÅ› może nie, to jak nie napisać nic. WÅ‚aÅ›ciwie należaÅ‚oby jÄ… w dużej części zacytować, a najlepiej polecić, by każdy jÄ… obejrzaÅ‚. I to niejeden raz. Niestety, przestrzec trzeba, że „Przedstawienie Hamleta we wsi GÅ‚ucha Dolna" to wcale nie jest rzecz Å‚atwa, lekka i przyjemna, choć gwarantujÄ™ - można siÄ™ uÅ›miać. Taki jest zresztÄ… zamysÅ‚ reżysera, który dokÅ‚adnie wie, jak wpÅ‚ywać na widza. I wie, że zaraz po wybuchu gromkiego Å›miechu, nastÄ…pi jego zatrzymanie - jakby ktoÅ› wylaÅ‚ nam na gÅ‚owÄ™ kubeÅ‚ zimnej wody - bo pojawi siÄ™ pytanie: WÅ‚aÅ›ciwie dlaczego ja siÄ™ Å›miejÄ™? Z czego i z kogo siÄ™ Å›miejÄ™? Przecież to, co dzieje siÄ™ na scenie, to sytuacja tragiczna, obnażajÄ…ca podÅ‚e metody manipulacji i oszustwa, wykorzystywane przez tzw. aparat wÅ‚adzy. Przecież skÄ…dÅ› to znam i widzÄ™, że jest zÅ‚e.
To, co dzieje siÄ™ na scenie, to tragedia uczciwego czÅ‚owieka i jego syna. To, co dzieje siÄ™ na scenie, to wreszcie ponadczasowa historia upodlenia czÅ‚owieka przez ludzi, historia, która powtarza siÄ™ w każdym czasie i w każdej epoce. To prawda zdzierajÄ…ca ze Å›wiata, w którym żyjemy, maskÄ™ obÅ‚udy, pokazujÄ…ca, że na walkÄ™ o honor stać tylko nielicznych, że ci nieliczni potrafiÄ… sprzeciwić siÄ™ podÅ‚emu kÅ‚amstwu, ale też skazani sÄ… na przegranÄ…, bo nikt siÄ™ z nimi nie liczy i nikt siÄ™ za nimi nie wstawi. Jedni bowiem sÄ… zwykÅ‚ymi tchórzami i zrobiÄ… wszystko, co im wÅ‚adza każe, by żyć na piedestale, a inni - wielokrotnie doÅ›wiadczeni wygnaniem jak towarzysz nauczyciel - prÄ™dzej czy później sami nauczÄ… siÄ™, że ich bunt nie ma sensu, że samotnie niczego nie wskórajÄ…, że muszÄ… żyć ze spoÅ‚ecznoÅ›ciÄ… jak z rodzinÄ… w jednej izbie.
I od tego wÅ‚aÅ›ciwie zaczyna siÄ™ caÅ‚a historia. Od zadania, którego nie chce, ale musi podjąć siÄ™ nauczyciel - wczeÅ›niej przeganiany z piÄ™ciu wsi - zadania, które stanowi gwaÅ‚t, ba! zbrodniÄ™ na kulturze. Ale jeÅ›li sekretarz partii na zebraniu Frontu Narodowego nakazuje nauczycielowi, by przygotowaÅ‚ wystawienie "Hamleta" Williama Szekspira, to tu argumentów na wycofanie siÄ™ z udziaÅ‚u w życiu spoÅ‚ecznoÅ›ci brak. Bo przecież w GÅ‚uchej Górnej coÅ› już zrobili, a w Dolnej nic, wypada wiÄ™c to coÅ› pokazać, bo przecież kultura i oÅ›wiata to jest postÄ™p. "Przed wojnÄ… burżuazja trzymaÅ‚a nas w ciemnocie i nieÅ›wiadomoÅ›ci jak baranów, a dzisiaj nasza wÅ‚adza ludowa troszczy siÄ™ o nas..." - mówi Pikul, przewodniczÄ…cy miejscowego oddziaÅ‚u Frontu Narodowego i dodaje: "I my musimy pomóc naszej wÅ‚adzy i sami siÄ™, że tak powiem, oÅ›wiecać."
Nic wiÄ™c nie wskóra nauczyciel, próbujÄ…c wyjaÅ›niać, że z "Hamletem" nawet zawodowi aktorzy majÄ… problem. "A co wy sobie wyobrażacie? Å»e my tu sroce spod ogona... wylecieliÅ›my? DaÅ‚o siÄ™ radÄ™ Niemcom, da siÄ™ radÄ™ Anglikom" - kontrargumentuje Bukara, jednoczeÅ›nie przewodniczÄ…cy spóÅ‚dzielni i sekretarz organizacji partyjnej. "A jak siÄ™ wrogom ludu nie podoba, to pies im mordÄ™ lizaÅ‚. Naród chce tego przedstawienia i nie ma co filozofować, tylko trzeba to przedstawienie robić i bez dyskusji" - dodaje. A kiedy poznaje szekspirowski tekst, wydaje o nim wÅ‚asnÄ… opiniÄ™ " To jest gÅ‚upie" - wyrokuje autorytatywnie, żądajÄ…c poprawy Szekspira i to takiej poprawy, żeby naród we wsi zrozumiaÅ‚.
Nauczyciel wie, że to zbrodnia, że kpi z samego siebie, ale decyduje się na uproszczenie tekstu, potem jego przeinaczenie, a wreszcie uczynienie Hamleta "pozytywnym bohaterem walczącym o prawa ludu pracującego". W tym ogłupianiu nauczyciel znajduje jednak ideę, odgrażając się w duchu: "Będziecie mieli to, co chcecie".
Staje siÄ™ wiÄ™c szef organizacji partyjnej zÅ‚ym królem Klaudiuszem (w tej roli MichaÅ‚ AnioÅ‚), urobiony przez niego Pikul (Leszek PerÅ‚owski) - Poloniuszem, Mariola, bufetowa w gospodzie (Bożena PomykaÅ‚a-Kukorowska) królowÄ… GertrudÄ…, córka Pikula Andzia - OfeliÄ… (Joanna Ginda), a wiejski chÅ‚opak Joca (MikoÅ‚aj Kwiatkowski), któremu sekretarz zamknÄ…Å‚ tatusia w wiÄ™zieniu - Hamletem. Nauczyciel Kunc (Artur NeÅ‚kowski) przydziela też rolÄ™ komentatora przedstawienia - lud musi przecież jednoznacznie pojąć to, co zobaczy - Szymurze (Krzysztof Tuchalski) i rozpoczynajÄ… siÄ™ próby.
Powstaje nowe "dzieÅ‚o" nie Szekspira, którego królewska historia rozgrywajÄ…ca siÄ™ w Anglii odbija jak w krzywym zwierciadle to, co dzieje siÄ™ na oczach wszystkich w GÅ‚uchej Dolnej w zwiÄ…zku z faÅ‚szywym oskarżeniem zamkniÄ™tego w wiÄ™zieniu ojca Jocy, oskarżonego o kradzież pieniÄ™dzy z kasy spóÅ‚dzielni. Intryga tkana tymi samymi nićmi pozwala pod pÅ‚aszczykiem literackich pierwowzorów pokazać faÅ‚sz obecnych ludzi wÅ‚adzy. I pokazuje to wyjÄ…tkowo dobitnie, bo reżyser wprowadziÅ‚ swoisty podziaÅ‚ wydarzenia, tnÄ…c czas znaczÄ…cymi w naszej najnowszej historii datami. Każda z tych dat: 1956, 1968, 1980 zaczyna siÄ™ kartkÄ… z kalendarza i przypomnieniem imienin: Józefa, WÅ‚adysÅ‚awa, Lecha, w każdej pojawia siÄ™ wymowny plakat, np. lesera, maÅ‚ego fiata 126p czy kalendarza z kotami na 2018 r. I choć mija ponad póÅ‚ wieku, choć zmienia siÄ™ czas i - zewnÄ™trznie - ludzie, to w metodach dziaÅ‚ania aparatu wÅ‚adzy mamy constans.
I tu dość mojego gadania. Rzecz trzeba zobaczyć i przeżyć osobiÅ›cie. Mnie trudno oglÄ…daÅ‚o siÄ™ ten Å›wiat znany z autopsji. Jestem już w wieku, w którym chciaÅ‚oby siÄ™ żyć przekonaniem, że nie jest tak źle. Å»e jednak znajdzie siÄ™ wÅ›ród ludzi choć jeden czÅ‚owiek... Po "Przedstawieniu Hamleta we wsi GÅ‚ucha Dolna" jedno znów widać na pewno. Nic albo niewiele zmieniÅ‚o siÄ™ wÅ›ród ludzi. Wciąż taÅ„czymy ten swój chocholi taniec tak, jak nam zagrajÄ… "mÄ™drcy Å›wiata tego", bo to wygodniejsze, bo można schować siÄ™ za swoje życie, swoje sprawy i nie wtrÄ…cać w problemy innych. A że ci sÄ… ofiarami jawnego oszustwa? A co mi tam. Najważniejsze, że nie mnie dopadli, że nie mnie odprowadzili w kajdankach. Przecież też nie jestem Å›wiÄ™ty.
PS
DziÅ› nie napiszÄ™ o grze aktorskiej. Osobiste podziÄ™kowania do konkretnych osób skierowaÅ‚am po premierze. CaÅ‚ość godna polecenia, choć nie jest tak, by nie mogÅ‚o być inaczej, jeszcze lepiej.
"Przedstawienie Hamleta we wsi GÅ‚ucha Dolna"
Autor: Ivo Brešan
Przekład: Stanisław Kaszyński
Reżyseria: Paweł Szkotak
Muzyka: Krzysztof Nowikow
Scenografia: Aleksandra Szempruch
Choreografia: Iwona Runowska
asystent reżysera: Joanna Rossa
Występują:
Joanna Ginda
Edyta Milczarek
Karolina Miłkowska-Prorok
Bożena Pomykała-Kukorowska
Joanna Rossa
Michał Anioł
Bartosz Bandura
Przemysław Kapsa
Mikołaj Kwiatkowski
Jan Mierzyński
Artur Nełkowski
Leszek Perłowski
Krzysztof Tuchalski
Darian Wiesner
Cezary Żołyński
Premiera: 24 lutego 2018 r.
tekst Hanna Kaup
foto Ewa Kunicka Teatr im. J. Osterwy
Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć
« | marzec 2024 | » | ||||
P | W | Åš | C | P | S | N |
1 | 2 | 3 | ||||
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |