To byÅ‚o jedno z moich najwiÄ™kszych zaskoczeÅ„ w Szkocji. A wÅ‚aÅ›ciwie najwiÄ™ksze. Kiedy w ostatniÄ… niedzielÄ™ wybraliÅ›my siÄ™ na przejażdżkÄ™ wÅ‚aÅ›ciwie w bliżej nieokreÅ›lonym kierunku, nie wiadomo jak – bo nawigacja wciąż wskazywaÅ‚a inne miejsca, niż wybieraliÅ›my – trafiliÅ›my do wioski o sympatycznie brzmiÄ…cej nazwie Douglas. Wbrew zapowiedziom meteorologów, deszcz nie padaÅ‚, sÅ‚oÅ„ce piÄ™knie Å›wieciÅ‚o, wiÄ™c obserwacja pejzaży i przyrody, sprawiaÅ‚a ogromnÄ… przyjemność. Na wzgórzach wylegiwaÅ‚y siÄ™ i pasÅ‚y stada owiec z maleÅ„stwami, które pewnie chwilÄ™ temu przyszÅ‚y na Å›wiat. Liczne wzniesienia przypominaÅ‚y nasze Beskidy. Ponieważ znak przy wjeździe do wioski wskazywaÅ‚ jakieÅ› miejsce widokowe, uznaliÅ›my, że trzeba go poszukać. WÄ…skimi uliczkami, bardziej na wyczucie niż pewność, zmierzaliÅ›my w nieznanym nam kierunku.
Gdy wyjechaliÅ›my przed polanÄ™ z jeziorem w oddali, po prawej stronie ujrzaÅ‚am – jak siÄ™ okazaÅ‚o – miejsce pamiÄ™ci, których w Szkocji jest bardzo wiele. Ale to byÅ‚o wyjÄ…tkowe. Krzyknęłam do kierowcy: Stój! Polska! Nasz orzeÅ‚! I wszyscy oniemieliÅ›my z wrażenia.
Oto tysiÄ…ce kilometrów od Polski, w miejscu, do którego – pewnie poza niewielkÄ… liczbÄ… tubylców – nikt nie zaglÄ…da, zobaczyliÅ›my na pomniku polskiego orÅ‚a, a zaraz potem, przed ogrodzeniem napis: „Polish Garden Memory”.
I ten szczególny, bo poÅ›wiÄ™cony Polakom Ogród PamiÄ™ci tworzÄ… trzy różne pomniki. PowstaÅ‚y wg projektów naszych rodaków, którzy w ten sposób chcieli zatrzymać pamięć o okoÅ‚o 40 tysiÄ…cach żoÅ‚nierzy, po klÄ™sce Francji w 1940 r. przetransportowanych drogÄ… morskÄ… wÅ‚aÅ›nie do Douglas w Szkocji, by tu formować nowe oddziaÅ‚y do walki z okupantem. Pierwotnie pomniki staÅ‚y w różnych miejscach, ale w 2002 r. zostaÅ‚y przeniesione w jedno i ogrodzone jako „Polish Garden Memory”. W czasie przenosin pomników odkryto niewielkie rÄ™kopisy, które zÅ‚ożono w kapsuÅ‚ach czasu. Na jednym z nich widnieje zapis: "Dedykacja. A dziaÅ‚o siÄ™ to dnia ósmego wrzeÅ›nia roku PaÅ„skiego 1940 kiedy Królem Wielkiej Brytanii byÅ‚ Jerzy VI, prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej Raczkiewicz WÅ‚adysÅ‚aw, Naczelnym Wodzem Armii Polskiej gen. Sikorski WÅ‚adysÅ‚aw, dow. 10. Brygady kawalerii gen. Dreszer Rudolf - a w drugim dniu walki o wolność ludów Europy przeciw żądzy hitlerowskiej panowania nad Å›wiatem. W tym to dniu Szwadron Techniczno-Samochodowy 10 BK przekazaÅ‚ uroczyÅ›cie przedstawicielom spoÅ‚eczeÅ„stwa szkockiego okrÄ™gu Douglas, znak swojej broni na dowód wielkiej przyjaźni Wojska Polskiego z narodem szkockim".
Co ciekawe, orzeÅ‚, który zwróciÅ‚ mojÄ… uwagÄ™, nie widnieje na znalezionych w internecie zdjÄ™ciach pomnika z 2007 r. MusiaÅ‚ pojawić siÄ™ tam później. Na wszystkich trzech – jednym w ksztaÅ‚cie trójkÄ…ta – można odczytać proste napisy: 10 Brygada Kawalerii, Armia Polska Souvenir i data 1940.
To z pozoru niewiele znaczÄ…ce zdarzenie, ten fragment historii pozwoliÅ‚ nam spojrzeć na niÄ… nieco inaczej. PozwoliÅ‚ przede wszystkim przypomnieć sobie szkolne lekcje o tworzeniu polskiego rzÄ…du na uchodźstwie, o przerzutach żoÅ‚nierzy do Wielkiej Brytanii, o generale Sikorskim czy Maczku, którzy tu wÅ‚aÅ›nie tworzyli polskie oddziaÅ‚y wojskowe. Jakże bliska staÅ‚a siÄ™ ta teoretyczna z mÅ‚odoÅ›ci lekcja.
A kiedy po powrocie zaczÄ™liÅ›my szperać w Internecie i znaleźliÅ›my dwa krótkie filmy archiwalne wÅ‚aÅ›nie z 1940 r. i wÅ‚aÅ›nie z Douglas, przeszÅ‚ość staÅ‚a siÄ™ konkretem.
Tego szczególnego dnia wybraliÅ›my siÄ™ jeszcze na spacer po szczególnym ogrodzie-rezerwacie, z piÄ™knym jeziorem w centralnym punkcie (istniejÄ…cym również w 1940 r.) i niezliczonÄ… liczbÄ… ptactwa: kaczkami, perkozami, gęśmi, Å‚abÄ™dziami i czaplÄ… siwÄ….
NatknÄ™liÅ›my siÄ™ również na ogromne kolonie skrzeku, przypominajÄ…ce dryfujÄ…ce naroÅ›le w ksztaÅ‚cie bulw. Bo i żaby majÄ… tam swoje miejsce. W takim otoczeniu można byÅ‚o jedynie wzdychać, jaki piÄ™kny jest Å›wiat, przysiadać co chwilÄ™ na Å‚aweczkach, które zapraszaÅ‚y: „UsiÄ…dź i zjedz”, „UsiÄ…dź i odpocznij”, obserwować lÄ…dujÄ…ce na wodzie gÄ™si czy spacerować w obecnoÅ›ci towarzyskich Å‚abÄ™dzi.
W oddali – jak u nas na poÅ‚oninach – wypasaÅ‚y siÄ™ owce.
OdwiedzajÄ…cym to miejsce, przypomina siÄ™, by nie wjeżdżali tam autami – poza wyznaczonym miejscem – by trzymali swoje psy na smyczy i uważali na zwierzÄ™ta, dla których to miejsce jest domem.
Na drugim koÅ„cu parku znajduje siÄ™ Dangerous Castel. To kolejna część historii, z którÄ… polscy żoÅ‚nierze mieli do czynienia. Otóż ten Niebezpieczny Zamek, który staÅ‚ siÄ™ inspiracjÄ… dla pisarza Waltera Scotta, pierwotnie powstaÅ‚ w XIII w. Ponieważ byÅ‚ drewniany, czÄ™sto pÅ‚onÄ…Å‚. W XVIII w. zostaÅ‚ na nowo zbudowany z kamienia jako posiadÅ‚ość rodziny Douglasów. ImponujÄ…ca budowla liczyÅ‚a 50 sypialni. Niestety, w 1938 r. rozpoczÄ™to jej rozbiórkÄ™. PrzyczynÄ… byÅ‚ wielki kryzys gospodarczy z okresu miÄ™dzywojennego. Wtedy, także w Douglas w zastraszajÄ…cym tempie rosÅ‚o bezrobocie. Wtedy jeden z wÅ‚aÅ›cicieli postanowiÅ‚ zezwolić na wydobycie wÄ™gla, który znajdowaÅ‚ siÄ™ wÅ‚aÅ›nie w tej okolicy. To spowodowaÅ‚o, że ziemia zaczęła siÄ™ osuwać, a zamek stawaÅ‚ siÄ™ niebezpieczny, bo co jakiÅ› czas siÄ™ zapadaÅ‚.
W 1938 r. podjÄ™to decyzjÄ™ o jego rozbiórce. Uczestniczyli w niej również polscy żoÅ‚nierze, którzy przybyli tam w 1940. Na zachowanych nielicznych fotografiach można odnaleźć, jak noszÄ… gruz z zamku.
Do dziÅ› na wzgórzu stoi tylko jedna wieża i to też w szczÄ…tkowej formie. Górna jej część wciąż siÄ™ rozpada. Nie wiadomo, jak dÅ‚ugo jeszcze bÄ™dzie przypominać o przeszÅ‚oÅ›ci tego miejsca.
PiÄ™kne to byÅ‚o doÅ›wiadczenie, piÄ™kne ostatnie w Szkocji niedzielne popoÅ‚udnie. ChciaÅ‚abym tam jeszcze kiedyÅ› wrócić.
tekst i foto Hanna Kaup
Więcej zdjęć w galerii eGo FOTO
http://www.egorzowska.pl/pokaz,galeria,0,0,2016-05-02_moje_najwieksze_zaskoczenie,
Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć
Pielgrzymki
Tegoroczna piesza pielgrzymka powołaniowa odbędzie się w sobotę w sobotę 27 kwietnia.
Wyjście pielgrzymki na trasę z Paradyża do Rokitna nastąpi ...
<czytaj dalej>Prezydent w ministerstwie
Prezydent Gorzowa w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
- Z doÅ›wiadczenia wiem, że najważniejsze sÄ… relacje bezpoÅ›rednie. Ustalenia, które zapadajÄ… wtedy ...
<czytaj dalej>Tarasy jeszcze niedostępne
Woda w Warcie opada, odsÅ‚aniajÄ… siÄ™ zalane tarasy. Niestety, ze wzglÄ™dów bezpieczeÅ„stwa, nie mogÄ… być jeszcze udostÄ™pnione.
Zdecydowała o tym ekspertyza ...
<czytaj dalej>