W ciÄ…gu caÅ‚ego życia nasz mózg traci niezliczonÄ… liczbÄ™ neuronów. Im jesteÅ›my starsi, tym tendencja ta siÄ™ nasila i obumiera ich coraz wiÄ™cej. To zupeÅ‚nie normalne zjawisko, jednak czy zawsze pojawiajÄ…ce siÄ™ problemy z przypomnieniem sobie, gdzie odÅ‚ożyliÅ›my klucze albo kiedy nasz znajomy ma urodziny, sÄ… tego konsekwencjÄ…? W którym momencie niewinne zapominanie może być objawem poważnej choroby? Kiedy powinniÅ›my siÄ™ zgÅ‚osić do lekarza? Na te i inne pytania odpowiadajÄ… eksperci programu „Zdrowa ONA”.
Naturalna kolej rzeczy…
Pamięć pogarsza siÄ™ w miarÄ™ upÅ‚ywu lat, a wynika to z naturalnego procesu, jakim jest starzenie siÄ™ mózgu. Obumieranie komórek, bo na tym ten proces polega, jest przyczynÄ… zmniejszenia zdolnoÅ›ci przyswajania nowych informacji. StÄ…d też osoby starsze nie majÄ… takiej zdolnoÅ›ci, np. do nauki jÄ™zyków obcych, jak osoby mÅ‚ode. Warto podkreÅ›lić, że o starzeniu mózgu, które niesie takie objawy, możemy mówić u osób po 65. roku życia lub u tych, u których diagnozujemy chorobÄ™ Alzheimera. JeÅ›li wiÄ™c notoryczne zapominanie i problemy z koncentracjÄ… dotyczÄ… osób mÅ‚odszych, może to być objaw problemów z krążeniem mózgowym. JeÅ›li problem siÄ™ nasila i utrudnia codzienne funkcjonowanie trzeba zgÅ‚osić siÄ™ do lekarza – mówi neurolog dr hab. n. med.
Beata Tarnacka.
Co za tym stoi?
PrzemijajÄ…ce objawy neurologiczne, takie jak wspomniane zaburzenia pamiÄ™ci czy koncentracji, zwÅ‚aszcza jeÅ›li pojawiajÄ… siÄ™ nagle, sÄ… objawami ostrzegawczymi i nie mogÄ… być przez nas ignorowane. Tymczasem z badania „Zdrowa ONA” wynika, że poÅ‚owa dorosÅ‚ych Polaków na ogóÅ‚ nie zgÅ‚asza siÄ™ z takimi objawami do lekarza. Wizyta u lekarza i wykonanie potrzebnych badaÅ„, w tym, jeÅ›li objawy sÄ… bardzo nasilone, również tomografii komputerowej (TK), pozwoli ustalić, czy objawy te mogÄ… Å›wiadczyć o zaburzeniach krążenia mózgowego. Lekarz z pewnoÅ›ciÄ… zapyta nas również o to, co mogÅ‚o wpÅ‚ynąć na ich powstanie, by jak najlepiej ocenić źródÅ‚o dysfunkcji i zapobiec jej pogÅ‚Ä™bianiu.
Co może wpłynąć na zaburzenia pamięci i koncentracji?
• Choroby zespoÅ‚u metabolicznego, w tym nadciÅ›nienie tÄ™tnicze, cukrzyca, miażdżyca oraz otyÅ‚ość.
• Nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów.
• PrzewlekÅ‚y, silny stres.
• SiedzÄ…cy tryb życia (brak aktywnoÅ›ci fizycznej).
• Niezdrowa, tÅ‚usta i uboga w witaminy i mineraÅ‚y dieta.
Jakie działania podjąć?
Ekspert programu Zdrowa ONA, neuropsycholog, Ewa Paprot radzi:
– Ćwiczenia usprawniajÄ…ce pamięć i koncentracjÄ™ należy dobierać do wieku pacjenta i przyczyny powstania zaburzeÅ„, które ustala lekarz. I tak inaczej podejdziemy do osoby starszej, która zapomina drogi powrotnej ze sklepu do domu, a inaczej do osoby mÅ‚odej, która przez niewÅ‚aÅ›ciwy styl życia doÅ›wiadcza trudnoÅ›ci w wykonywaniu zadaÅ„, które dotychczas zajmowaÅ‚y jej dużo mniej czasu. Neuropsycholog wykonuje najpierw ocenÄ™ funkcji poznawczych, w tym orientacji, pamiÄ™ci (zarówno aktualizacji zapamiÄ™tanych jak i uczenia siÄ™ nowych) oraz czynnoÅ›ci wzrokowo-przestrzennych, jÄ™zykowych i wykonawczych (zdolnoÅ›ci do planowania, organizacji i kontroli wÅ‚asnego dziaÅ‚ania). Od ich wyniku zależy dalsze postÄ™powanie, a wiÄ™c odpowiednia rehabilitacja, trening technik kompensacyjnych utrwalone deficyty, czy leczenie farmakologiczne zalecane przez lekarza.
Przykładowe metody kompensujące utrwalone lub pogłębiające się zaburzenia pamięci:
• SzczegóÅ‚owe opracowanie planu codziennej aktywnoÅ›ci i dążenie do rutynowego ich wykonywania.
• OdkÅ‚adanie rzeczy na miejsce, co pozwoli uniknąć gorÄ…czkowych poszukiwaÅ„.
• Zapisywanie w kalendarzu ważnych informacji, spraw do zaÅ‚atwienia, np. wizyt u lekarza, terminów pÅ‚atnoÅ›ci.
• SporzÄ…dzanie listy zakupów z logicznym pogrupowaniem produktów np. kosmetyczne, biurowe, spożywcze.
• Korzystanie z telefonu komórkowego do robienia zdjęć poznawanym osobom i nowym miejscom np. fotografujÄ…c miejsce zaparkowania samochodu minimalizuje siÄ™ ewentualne trudnoÅ›ci z jego odnalezieniem.
• Ustawianie w telefonie opcji przypominania – o odpowiedniej porze wyÅ›wietli siÄ™ np. komunikat o koniecznoÅ›ci zażycia leków.
• Aktywność poznawcza, Å›ledzenie bieżących informacji, czytanie prasy, książek.
Przykładowe metody treningu poprawiającego pamięć:
• materiaÅ‚ do zapamiÄ™tania trzeba logicznie opracować, wiÄ™cej i trwalej zapamiÄ™tuje siÄ™ zrozumiaÅ‚e i skategoryzowane treÅ›ci, bezrefleksyjne powtarzanie jest zawodne;
• warto organizować materiaÅ‚, by staÅ‚ siÄ™ Å‚atwiejszy do zapamiÄ™tania (np. dzielić na części, zaznaczać ważne fragmenty tekstu, robić notatki na marginesie);
• Å›lad pamiÄ™ciowy wzmacnia opisywanie np. do jakiej kategorii należy przedmiot, do czego sÅ‚uży i wyobrażanie sobie np. wyglÄ…du, smaku, zapachu, dźwiÄ™ku jaki wydaje, czy jakÄ… czynność siÄ™ nim wykonuje;
• dobrze jest przywoÅ‚ać jakieÅ› skojarzenia – np. chcÄ…c zapamiÄ™tać nowopoznanÄ… osobÄ™, warto zastanowić siÄ™, czy jej nazwisko z czymÅ› siÄ™ kojarzy, a może ma coÅ› charakterystycznego w wyglÄ…dzie;
• wyobrażenia powinny być możliwie wyraziste, a wiÄ™c peÅ‚ne kolorów, zapachów, dźwiÄ™ków, dynamiczne, zabawne i odwoÅ‚ujÄ…ce siÄ™ do osobistych przeżyć;
• ważne jest również zabarwienie emocjonalne – trwalej pamiÄ™tamy to, co nas rozbawiÅ‚o, wystraszyÅ‚o, rozgniewaÅ‚o, Å‚atwiej zapominamy fakty nam obojÄ™tne;
• oczywiÅ›cie tak opracowany materiaÅ‚ trzeba wielokrotnie powtórzyć, aż do swobodnego nim operowania.
Zdrowa ONA